İlgili Projeler

Büyük Sinema, Ankara

1949 yılında, Abidin Mortaş tarafından tasarlanan, Ankara'da Zafer Meydanı'nın yanındaki arsaya inşa edilen yapı, sinema işlevi dışında dönemin siyasi partilerinin çeşitli kongrelerine, konserlere ve tiyatrolara da ev sahipliği yapmıştır.

Aşağıdaki metin ARKİTEKT dergisi 1949-01-02 (205-206) sayısından alınmıştır:

Ankara - Yenişehir, Atatürk Bulvarı üstünde Zafer meydanı köşesindeki büyük arsaya, sinema, işhanı, paviyon ve otel kısımlarını ihtiva etmesi istenen bir bina manzumesinden sinema kısmı bu sene ikmal edilerek işletmeye açılmıştır.

Bu binanın projesi 1940 senesinden beri muhtelif Türk ve ecnebi mimarlar tarafından gerek sipariş, gerek müsabaka suretile hazırlandığı halde, arsanın kifayetsizliği yüzünden tam istenen hâl şeklini temin etmek mümkün olamamış, mal sahibi mücavir arsaları da almak mecburiyetinde kalmış ve bu suretle daha geniş ve müsait imkânlar elde edilebilmiştir.

Şimdilik yalnız sinema kısmı tatbik edilen, son proje y. mimar Abidin Mortaş tarafından hazırlanmıştır. Mimar, ayni zamanda binanın bütün detaylarını ve dekorasyonunu, hiç bir haricî tesir altında kalmamaya çalışarak ve mümkün olduğu kadar orijinal ve hususiyetti motifler ve renkler tespit ederek hazırlamıştır.

Binanın birçok hususî zorluklar arzeden mukavemet, betonarma ve demir çatı hesap ve projelerini yüksek mühendis Orhan Emre yapmıştır. İnşaatın yerinde tatbikini y. mühendis Saim Ölçen üzerine almış ve sinema bir buçuk sene içinde tamamen ikmal edilmiştir.

Büyük sinema 1550 seyirci istiab edecek surette tertiplenmiştir. Plânda, Ankara İmar mevzuatına uygun olarak müştemilât kısımlarına imkân nisbetinde geniş sahalar ayrılmıştır. Büyük bir gişe holünden parter bekleme holüne geçilir. Burasının tavanı iki kat ihtiva edecek şekilde yüksek tutulmuş, bu suret le burası hem balkon beklemesile münasebetlendirilmiş, hem de ferah ve hususiyetti bir tesir temin edilmiştir.

Bekleme holü ile parter arasında parter fümuvarı vardır. Burada ve bekleme holünden iki taraflı düz ve geniş merdivenlerle balkon beklemesine çıkılır. Bu katta müdüriyet odaları ile büfe bulunmaktadır. Ankara sinemalarının en rağbette olan kısmı balkon olduğundan bu bekleme holüne ehemmiyet verilmiştir. Tavan kartonpiyer motiflerle ve büyük bir kristâl âvize ile tezyin edilmiştir. Müşteriler burada seanslardan çok evvel gelerek otururlar ve büfeden istifade ederler.

İki yandan yine düz ve geniş merdivenlerle balkon katma çıkılır. Merdiven başında büyük bir fuaye vardır. Film aralarında seyirciler burada sigara içerler, duvar ve vitrinlerde teşhir edilen resim ve eşyayı görürler. Sinemanın balkonuna iki yandan ve orta seviyeden girilir. İçeride seyircilerin bir kısmı kademelerle aşağıya, bir kısmı da yukarıya çıkmak suretile taksim olunurlar. Balkondan perdenin görünüşü az meyilli ve tabiîdir. Balkonun ön iki yani geniş birer koridor halinde sahneye kadar uzanır. Buraları çıkış kapılarına gider. Salonda tiyatro oynandığı zaman en uçlara birer (avansen) locası konması düşünülmüştür. Bu koridorların korkuluk kenarlarına birer sıra halinde ve korkuluğa yaslanıp rahatça sahneyi görecek şekilde strapontenler konmuştur.

Büyük sinemanın umumiyetle iç tesiri ferah ve rahattır. Akustiği net, renk tesiri müsaittir. Binanın inşa sistemi betonarma iskelettir. Yalnız sinema salonu tavanı demir konstrüksiyondur. Üstü ahşap üzerine rüberoit ve kiremit örtülüdür. Tavan çıtalı çeloteks kaplıdır. Lâmbrilen çıtalı ve üstü boyalı kontrplâktan yapılmıştır. Balkon korkuluğunun alnı kadife yastıklarla kaplanmıştır. Parter ve balkon döşemeleri ahşaptır. İleride bu döşemenin üstü mantar veya kauçuk levhalarla kaplanacaktır.

Parterin arka tarafında, ortada misafirler için bir büyük, yanlarda da müşteriler için dörder küçük loca yapılmıştır. Tavanlarda ince demirden motifler arasından ve yan kornişlerden tavana endirekt ışık verilmiştir. Üst büyük tavanın orta kanadı içine asılan beş yuvarlak demir desenli kafesin kenarlarına iki dizi plâstik şeffaf menşurlar asılmıştır. Bunlar esasında sesi tasfiye etmek maksadile kristal düşünülmüş, fakat temini mümkün olamayınca plâstikten yaptırılmıştır.

Bütün koltuklar cilâlı ahşap, iskelet üzerine deri kaplanmak üzere yapılmıştır. Hollerde, merdivenlerde ve koridorlarda beyaz ve siyah mermerle desenler teşkil edilmiştir. Yalnız balkon bekleme holünün döşemesi renkli ve desenli karoseramiktir. Binanın cephesinde zemin kat, kahve rengi ile koyu gri ebrûlü İzmir mermeri kaplanmıştır. Bunlarla kapı içlerindeki sarımtırak Eskipazar taşları ahenkli bir kontrast temin etmektedir. Sert ağaç giriş kapıları üstüne ince demirden desenler işlenmiştir. Binanın üst katlarında cephe 4 sm. kalınlığında Eskipazar travertin taşı kaplıdır.

Sinema binasının yalnız gişe holü ve onun üstüne rastlayan balkon bekleme holü caddeye bakmaktadır. Diğer katlar iş hanını ihtiva etmektedir. Bu durum cephede ifadelendirilmiştir. İş hanı kısmı yakında ikmâl edilecektir. Sahne kısmına da bu yıl başlanacak ve sinema salonu bu suretle tiyatro temsillerine de müsait bir hâle getirilmiş olacaktır.

Büyük sinemanın inşasında yapı sahibi mimarın proje ve detaylarına, anlayış ve itimat göstererek müdahale etmemiş, yalnız iktisadî düşüncelerle mimar lükse kapılmaktan çekinmiş, basit malzemelerle ve normal işçilikle temin edilebilen bir mimari meydana getirmeye çalışmıştır. Bu suretle binanın sinema ve iş hanı kısımları takriben 1.200.000 liraya mal olmuştur. Bu fiyata bilûmum elektrik, sıhhî tesisat, kalorifer tesisatı ve havalandırma tesisatı kanalları ve mefruşat bedelleri dahildir. Binanın eb'at ve hususiyetleri göz önünde tutulursa bu bedelin normal ve çok mutedil olduğu görülür.

Sinema salonunda sahnenin başlığı üstünde (Halayı oynayan Sivaslı kızlar) ile bekleme holündeki uzun (Saadâbâd) tablolarını ressam Turgut Zaim ve Nurettin Ergüven müştereken hazırlamışlardır. Bu resimler binanın bünyesinde rol alarak mimarın istihdaf ettiği tesiri aksantüre etmiştir.

Binanın mimarisinde millî bir mimarî iddiası bariz bir şekilde görülmemekle beraber, yabancı gelmeyen, mûnis bir hava teminine çalışılmış, detaylarda tabiat motifleri stilize edilerek kullanılmıştır. Sinema ve iş hanının yanındaki boş arsa kısmına otel binası da ilâve edildiği zaman mimarî kompozisyon tamamlanmış olacaktır.

Harita
Künye
Proje Yeri: Ankara, Yenişehir
Proje Tipi: Sinema
Proje Tipi Grubu: Kültür
İşveren: Kazım Rüştü Güven, Hamdi Başaran
Statik Projesi: Orhan Emre
İnşaat Bitiş Yılı: 1949
Proje Maliyeti: 1.200.000 Lira

Pin It
Mimar

Abidin Mortaş