Katılımcı, Caferağa Spor ve Kültür Merkezi Mimari Proje Yarışması

KADIKÖY VE KENT KÜLTÜRÜ;
YARATICI VE ÜRETKEN BİR KENT İÇİN MÜŞTEREK ALAN

Kentte üretken ortamı canlandırabilmek, var olan sistemdeki sınırları kaldırmaktan ve sınırları aşarak hareket edebilmekten geçiyor. Yaratıcı ve üretken bir kentin odağında ise Landry'ye(*) göre öncelikle "insan" ölçeğinde yapılan çalışmalar yer almakta. Kent sakinlerinin farklı etkinliklerle bir araya geleceği yaşam alanlarındaki mekansal kurgular da kentin geleceği için önemli potansiyeller sunmaya her daim açık. Bu anlamda, Kadıköy'ün kendi dinamikleri, yerel kimliği ve kültürüyle bir "müşterek alan" yaratma girişimi tasarımın odağına nasıl taşınabilir? Mimarlık tüm bu tartışmaların neresinde ve nasıl cevaplar üretebilir? sorusuyla yüzleştiğimizde ise; Caferağa Spor ve Kültür merkezinin tasarımında bizim için "kentsel gelişime, açık ve kapalı alanlarıyla katılımcı bir alternatif yaratmak, kentin kamu yararına iadesinin de istenmesi anlamına geliyor".

(*)Landry, C., 2000, The Creative City, A Toolkit for Urban Innavators, Comedia & Earthscan Publications Ltd., London.

Bir zamanların "Akmar Pasajı" eski içeriğini kaybetse de, bugün Kadıköy kıyısından Bahariye Caddesine kadar olan alan, zamanında o pasaja sıkışan zengin kültürün yayıldığı bir bölgeye dönüşüyor. Dolayısıyla, Kadıköy merkez alanının son yıllarda, büyük ölçekli bir kentin ürettiği kültürel çeşitlilik ve zenginliğin hızla mekana yansıdığı bir bölge olduğunu söylemek yanlış olmaz. Söz konusu bölge artık kentin genç ve yaratıcı nüfusunun enerjisinden doğan farklı işlev ve aktivitelerin adresi haline geliyor. Proje alanının tam bu bölgenin merkezinde yer alması, hiç şüphesiz tasarım için en önemli verilerden birini oluşturuyor.

Kısaca değinilen, kültürün mekanı dönüştürdüğü bu gelişmelere karşın, bu çevrede kamusal mekan üretiminin önündeki en önemli engel, yoğun yapı dokusunun dış mekanı sıkıştırmasıdır. Dış mekan kullanım kültürü açısından zengin bir demografiye ev sahipliği yapsa da Kadıköy merkez alanı, sokak, cadde ve kaldırımların dışında erişilebilir, kullanılabilir şehir mekanı açısından son derece sınırlı olanaklara sahiptir. Bu tespite dayanarak sıkışık ve yoğun yapısal doku içinde -olabildiğince- "dış mekanın çoğaltılması", projenin en önemli temel fikirlerinden biridir. Arsanın kullanım stratejisinde, "içe dönük mekânlar" zemin altında konumlandırılmıştır. Böylece yoğun yapı programının baskısından kurtulmak hedeflenmiştir. Ana mekân konumunda olan ve tasarımda zemin altında çözülmesi, teknik ve kullanım koşulları açısından oldukça zorlayıcı olan spor salonu – ki esnek ve çok amaçlı bir etkinlik mekanı olarak öngörülmüştür - zeminde de konumlandırılmamış, yerden yükseltilmiştir. Böylece zemin neredeyse tamamen boşaltılabilmiştir. Sonuçta sıkışık kent dokusu içinde, yoğun yapı programına rağmen olabildiğince geniş, zengin ve çok kullanımlı bir "şehir mekânı" elde edilmiştir. Arsadaki kot farkından da yararlanılarak zemin altı ile güçlü bir ilişki kurulmuş, arsa zemininin çok büyük bir kısmı kamuya tamamen açık bir performans ve buluşma alanı işleviyle şehir mekânı olarak düzenlenmiştir. Öneri proje çerçevesinde en önemli görülen mekân, her daim zengin kullanım potansiyeli olan ve çalışma alanının büyük kısmını kapsayan bu kamusal mekandır. Yaklaşık 3300 m2 olan arsa alanında, binanın zeminde işgal ettiği yer, büyük kısmı doğrudan dış mekanla bütünleşebilir nitelikte giriş, sergi ve fuaye alanı olmak üzere, toplam 650 metrekaredir. Otopark rampasının kapladığı alan da düşüldüğünde, arsanın 2500 metrekarelik kısmı (yaklaşık % 80'i), hiçbir kısıtlama olmaksızın kentlinin kullanımına açık bir kamusal mekan / şehir mekanı olarak öngörülmektedir.

Projenin içerik ve büyüklük olarak en ağırlıklı mekânı olan spor salonu, farklı kullanım senaryolarına imkan sağlayacak esneklikte "çok amaçlı bir etkinlik mekanı" olarak öngörülmüştür. Yukarıda da belirtildiği gibi, yapının en büyük hacmi konumundaki bu mekan, zeminin şehir kullanımına terk edilmesi tercihi doğrultusunda yerden yükseltilmiştir. Ana işlevi spor salonu olsa da, önerilen "hareketli, dönüşebilir" mekan kurgusu ile çok geniş bir kullanım potansiyeli içeren "jenerik" bir mekana dönüştürülmüştür. İçinde formel bir spor salonunun tüm gereklerini karşılamanın yanında, hareketli tribün sistemi ve alternatif sirkülasyon olanakları ile çok farklı işlevlere ev sahipliği yapabilecek bir ortam oluşturulmuştur. Geniş bir alternatif kullanım potansiyeli olan bu mekânda spor aktivitelerinin dışında, sergi, fuar, eğlence, konser, parti, kongre, konferans, deneysel tiyatro, kokteyl ve benzeri türden kullanımlara ortam oluşturularak, şehir hayatına katkı ve katılımın yolu açılmaktadır. Çift taraflı erişim ve hareketli tribün sistemi ile bu mekan gerektiğinde formel spor müsabakalarına, gerektiğinde her tür toplu etkinliğe ev sahipliği yapabilecektir. Özellikle müsabaka amaçlı kullanım için, zemin kotundan yürüyen merdivenlerle doğrudan seyirci kotuna erişim sağlanmıştır. Böylece yoğun insan trafiği, sağlık ve kültür merkezini etkilemeyecek, spor salonu bağımsız olarak kullanılabilecektir. Müsabaka sonrası seyirci dağılımı, sokak cephesinde yer alan açık merdivenlerden sağlanacaktır. Aynı sirkülasyon sistemi, diğer zamanlarda hem ana salonun, hem de teras kotunun kamusal kullanım olanakları için erişim sağlayacak, zeminde oluşturulan odak kent mekanlarını üst katlara uzanan kamusal mekanlarlarla bütünleştirecektir.

Alt zemin katta yer alan tiyatro salonu, işlikler, kafeterya ve destek mekanlarına, projenin kalbi niteliğindeki kentsel mekanla bütünleşen fuaye ve sergi holünden erişilmektedir. Her daim kent yaşamına katılacak şekilde düzenlenen odak alan, sahne sanatları merkezinin kentsel ölçekli sahnesini de oluşturmaktadır.

DIŞ MEKANIN ÇOĞALTILMASI:
Zemin kotu şehir kullanımına sunulmakta,
Çok amaçlı etkinlik mekanı olarak kurgulanan spor salonuna dış mekandan doğrudan ilişki sağlanmakta, bina terası şehir panoramasına açık bir dış mekan olarak düzenlenmekte.

KALICI SANAT YAPITLARI İÇİN ÖNERİLER
Yapı ve yakın çevresi, kalıca sanat yapıtları için farklı olanaklar sunmaktadır. Bu amaçla önerilen yerler; (1) ana giriş meydanı, (2) oluşturulan odak mekanın yaklaşık 1500 m2 genişlikteki kesintisiz tavan yüzeyi ve (3) binaya yaklaşımda en görünür konumda, bina çeperinde hazırlanan hacim.